ગ્રાહક સંરક્ષણ અધિનિયમ અને આપ
Tuesday, January 6, 2009
ગ્રાહક સંરક્ષણ અધિનિયમ ૧૯૮૬ અનુસાર, એવી વ્યક્તિ જે વસ્તુઓ અથવા સેવાઓ પોતાના વપરાશ અર્થે ખરીદે તે ગ્રાહક છે.ખરીદદારની મંજુરીથી તેવી વસ્તુઓ અથવા સેવાઓનો વપરાશ કરે તે વ્યક્તિ પણ ગ્રાહક છે. દરેક વ્યક્તિ કોઇ ને કોઇ સ્વરૂપે ગ્રાહક છે.
નોંધઃ
જો કોઇ વ્યક્તિ વ્યાપાર કરવા માટે અથવા પુર્ન વેચાણ માટે વસ્તુઓ ખરીદી તો તે વ્યક્તિ ગ્રાહક નથી. ઉપરાંત જો કોઇ વ્યક્તિ સ્વરોજગારીને માટે પોતાનું જીવન નિર્વાહના હેતુથી વસ્તુઓ ખરીદે તો તે ગ્રાહક છે.
ફરીયાદ કોણ નોંધાવી શકે?
ગ્રાહક
સ્વૈચ્છિક ગ્રાહક સંસ્થા / કેન્દ્ર શાસિત રાજ્ય પ્રશાસન
કેન્દ્રીય સરકાર
રાજ્ય સરકાર/સંઘ રાજ્ય પ્રાંત પ્રશાસન
સમાન હિત ધરાવતા અનેક ગ્રાહકો તરફથી એક અથવા વધુ ગ્રાહક.
______
ફરીયાદ ક્યારે નોંધાવી શકાય?
અધિનિયમ અનુસાર નીચેના સંજોગોમાં લેખીત ફરીયાદ નોંધાવી શકાય છે.
વેપારી દ્વારા વેપારને અનુચિત / પ્રતિબંધિત રીતે અપનાવવાના ફળ સ્વરૂપે થયેલી ક્ષતી અથવા હાની.
જો ખરીદેલી વસ્તુઓમાં કશી ઉણપ હોય.
જો ભાડાની / પ્રાપ્ત કરેલી સેવાઓ કોઇપણ રૂપે ઉણપ સભર હોય.
જો વસ્તુઓ પર દર્શાવેલી કે તે સમયે અમલમાં હોય તેવા કાયદાની રૂએ અથવા તેના દ્વારા નક્કી કરેલી કિંમતથી વધુ કિંમત માંગવામાં આવી હોય.
જો કોઇ કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરી જનતા સમક્ષ એવી વસ્તુઓના વેચાણની રજુઆત થઇ રહી હોય તે જીવન અને સુરક્ષા માટે હાનીકારક હોય.
_____
ફરીયાદ ક્યાં નોંધાવી શકાય?
જિલ્લા ફોરમઃ
જો કોઇ વસ્તુ અથવા સેવાનું મૂલ્ય અને માંગવામાં આવેલ વળતર વીસ લાખ રૂપિયા સુધી હોય તેમજ જ્યાં કામગીરી પૂરિ અથવા આંશિક રીતે થઇ હોય અથવા જ્યાં પ્રતિવાદી રહેતો હોય અથવા જ્યાં વેપાર કરતો હોય કે તેની કોઇ શાખા હોય.
રાજ્ય કમિશનઃ
વીસ લાખ રૂપિયાથી એક કરોડ રૂપિયા સુધી.
રાષ્ટ્રીય કમિશનઃ
એક કરોડ રૂપિયાથી વધુ.
_____
જિલ્લા ફોરમ, રાજ્ય તકરાર નિવારણ કમિશન અને રાષ્ટ્રીય તકરાર નિવારણ કમિશન ના સરનામાં નીચે મુજબ છે.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - બ્લોક નં.જી-૧, એનેક્ષી બીલ્ડીંગ, બહુમાળી ભવન, ભાવનગર.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ -બ્લોક નં એ-૩/૪, બહુમાળી ભવન, ખેરાળી રોડ, રતનપર, સુરેન્દ્રનગર.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - બ્લોક ૧,સાતમા માળે, એમ.એસ.બીલ્ડીંગ, બહુમાળી ભવન, રાજકોટ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - (વલસાડ,નવસારી અને ડાંગ જિલ્લા) દમણગંગા ભવન, કલેક્ટર કચેરી પાછળ, વલસાડ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - (જુનાગઢ અને પોરબંદર જિલ્લા) સ્મૃતિભવન, નરસિંહ વિદ્યા મંદિર સામે, એમ.જી.રોડ, કોર્ટ પસે, જુનાગઢ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - (અમદાવાદ ગ્રામ્ય) બ્લોક નં. સી-૧૧, બહુમાળી મકાન, લાલ દરવાજા, અમદાવાદ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - (ખેડા અને આણંદ જિલ્લા) ૧૧૧, પહેલો માળ, ડી બ્લોક, સરદાર પટેલ ભવન, બહુમાળી મકાન, નડીયાદ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - (પંચમહાલ અને દાહોદ જિલ્લા) ૩૩/૪, બીજો માળ, એમ.એસ.બીલ્ડીંગ, કલેક્ટર ઓફિસ કમ્પાઉન્ડ, ગોધરા.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - ૧/૨, આર.આર.પી.બીલ્ડીંગ, પાલનપુર, જી. બનાસકાંઠા.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - સર્કિટ હાઉસ પાસે, ભૂજ, જી. કચ્છ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - રૂમ નં.૧૦૬, સી-બ્લોક, પહેલો માળ, રાજમહેલ કમ્પાઉન્ડ, એમ.એસ. બીલ્ડીંગ, અમરેલી.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - એ-બ્લોક, પહેલો માળ, એ.એસ.બીલ્ડીંગ, નાનપુરા, સુરત.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - જુના રેલ્વે સ્ટેશન સામે, જામનગર.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - બ્લોક નં ૨૬/૨, ઘ-ટાઇપ,સી.એન.આઇ.ચર્ચ પાસે, સેક્ટર-૨૦, ગાંધીનગર.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - ગ્રાઉન્ડ ફ્લોર, જિલ્લા કોર્ટ કમ્પાઉન્ડ, હિંમતનગર.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - રૂમ નં.૭૦, બીજો માળ, જુની કોઠી બીલ્ડીંગ, રાવપુરા, વડોદરા.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - (અમદાવાદ શહેર) બાદશાહ ડેરીની બાજુની ગલી, ભગવતી કોમ્પલેક્ષની પાછળ,જૈન મર્ચન્ટ સોસાયટી પાસે, પાલડી, અમદાવાદ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ ફોરમ - (મહેસાણા અને પાટણ જિલ્લા) જુના રાજ મહેલ બીલ્ડીંગ, ઇલેક્ટ્રીશીયન બ્રાન્ચ, મહેસાણા.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ કમિશન - (ભરૂચ અને નર્મદા જિલ્લા) ઓફિસ નં.૧૩૨-૧૩૫, પહેલો માળ, પાનમ પ્લાઝા બીલ્ડીંગ, રીલીફ સીનેમા પાસે,સ્ટેશન રોડ, ભરૂચ.
ગ્રાહક તકરાર નિવારણ કમિશન - ૪, વિજય પાર્ક સોસાયટી, મિલન પાર્ક પાસે, નવરંગપુરા, અમદાવાદ. ફોનઃ ૨૬૪૬૯૨૫૩ ફેક્સઃ ૨૬૪૪૨૮૭૫
નેશનલ કન્ઝ્યુમર ડીસ્પ્યુટ્સ રિડ્રેશલ કમિશન - પાંચમો માળ, એ-વીંગ, જનપથ ભવન, જનપથ, નવી દિલ્હી. ફોનઃ ૦૧૧ ૩૩૧૭૬૯૦, ૩૩૫૮૦૭૪.
_____
ફરીયાદ કેવી રીતે નોંધાવશો?
જે તારીખથી કાર્યવાહીનું કારણ ઉત્પન્ન થયુ હોય તેના બે વર્ષ દરમ્યાન ફરીયાદ નોંધાવવાની હોય છે.
ફરીયાદ નોંધાવવા માટે રૂપિયા એક લાખ સુધીના દાવા માટેની ફી રૂપિયા ૧૦૦, રૂપિયા એક લાખ થી પાંચ લાખ સુધીના દાવા માટેની ફી રૂપિયા ૨૦૦, રૂપિયા પાંચ લાખ થી દસ લાખ સુધીના દાવા માટેની ફી રૂપિયા ૪૦૦ અને રૂપિયા દસ લાખ થી વીસ લાખ સુધીના દાવા માટેની ફી રૂપિયા ૫૦૦ ઠરાવવામાં આવી છે.
સોગંદનામા માટે સ્ટેમ્પ પેપરની જરૂર નથી હોતી. ફરીયાદી અથવા તેના કોઇ અધિકૃત પ્રતિનીધી દ્વારા મોકલી શકાય છે. વકીલ રોકવો જરૂરી નથી.
સામાન્ય રીતે મંચોને ફરીયાદની ૪-૬ નકલો આપવાની હોય છે.
_____
ફરીયાદમાં નીચેની માહિતી હોવી જોઇએ.
ફરીયાદીનું નામ, ઉમર અને પુરૂં સરનામું.
પ્રતિવાદી પાર્ટી અથવા પાર્ટીઓના પુરા નામ અને સરનામાં.
ખરીદારી / સેવા મેળવ્યાની તારીખ.ખરીદારી / સેવા મેળવવા ચુકવાયેલી રકમ.
ખરીદેલ વસ્તુઓ અને તેની સંખ્યા / મેળવેલ સેવા નું સ્વરૂપ.
શું ફરીયાદ વેપારના અનુચિત / પ્રતિબંધિત નીતી / નુકશાની ગ્રસ્ત વસ્તુઓ / અપુર્તી સેવા / નક્કી કરેલ કિંમતથી વધુ કિંમતની માંગ સાથે સંબધીત છે?
બીલ/વાઉચર/ રસીદની નકલો અને જો કોઇ પત્ર વ્યવહાર કર્યો હોય તો તેની નકલો.
માંગવામાં આવેલી રાહત.
______
રાહત
ગ્રાહક અદાલતો નીચેની રાહતો માટે આદેશ કરી શકે છે.
.
વસ્તુઓની ખામીઓને દુર કરવી.
વસ્તુઓની બદલી કરવી.
ચુકવેલી કિંમત પરત કરવી.
જે હાની કે ક્ષતિ થઇ હોય તેની ભરપાઇ કરવી.
સેવામાં ત્રુટીઓ અથવા કમીઓને દુર કરવી.
અનુચિત વેપારની નીતીઓ / અવરોધક વેપાર પદ્ધતિઓને બંધ કરવી તથા નિર્દેશ આપવો કે તેવું ફરીથી ન બને.
વેચાણ માટે રજુ કરાયેલ ખતરનાક વસ્તુઓ પરત કરવાનો ફેંસલો આપવો.
ખરીદદારને યથાયોગ્ય કિંમતની ચુકવણી કરવી.
_____
અપીલ
જીલ્લા ફોરમ ના નિર્ણયની વિરૂદ્ધ ૩૦ દિવસમાં રાજ્ય કમિશનમાં અપીલ કરી શકાય.
રાજ્ય કમિશન ના નિર્ણયની વિરૂદ્ધ ૩૦ દિવસમાં રાષ્ટ્રીય કમિશનમાં અપીલ કરી શકાય.
રાષ્ટ્રીય કમિશનના નિર્ણયની વિરૂદ્ધ ૩૦ દિવસમાં ઉચ્ચતમ ન્યાયાલયમાં અપીલ કરી શકાય.
ગુણદોષના આધાર પર સમય મર્યાદાની બાધા નથી.
રાજ્ય કે રાષ્ટ્રીય આયોગમાં અપીલ કરવા માટે કોઇ મૂલ્ય ચુકવવાનું હોતું નથી.
અપીલ કરવાની રીત ફરીયાદ કરવા જેવી જ છે આવેદનની સાથે અપીલ કરવાના કારણો સહિત અપીલ કરવામાં આવેલ આદેશોની નકલ એક સમાન હોવી જોઇએ.
____
ગ્રાહક સંરક્ષણ અધિનિયમ શા માટે?
તંદુરસ્ત પર્યાવરણ
માહિતી
સુરક્ષા
પસંદગી
શિક્ષણ
ફરિયાદ નિવારણ
સુનાવણી
પાયાની જરૂરીયાતો
____
ગ્રાહકોના હિતોના વધુ સારા રક્ષણ માટે અને આપના આ અધિકારો માટે.....
સુરક્ષાનો અધિકાર
માહિતીનો અધિકાર
પસંદગીનો અધિકાર
સુનાવણીનો અધિકાર
ફરીયાદ નિવારણનો અધિકાર
ગ્રાહક શિક્ષણનો અધિકાર
kharekhar adbhoot yaar aavi mahiti bahuj upyogi thai pade,,,,
bahu j saras kaam karyu tame Ashok bhai .. Keep it up ...
su vat che aap low karelu che k su
khare khar bahuj sarsh mahiti che grahak suraxa ni.very very nice.
Khub saras mahiti... keep it up... Abhinandan..!
